Nhân dịp ngày Nhà giáo Việt Nam 20.11 - Hoahuyen xin mở chuyên mục Xướng họa Thơ Đường luật, một thú chơi tao nhã của các bậc tiền nhân xưa... nay vẫn đang nở rộ trên cả nước nhất là những người cao tuổi thường dùng thể thơ này để rèn tâm, trí, đức và thù tạc, phản ánh một phần đời sống tinh thần phong phú " Sống vui, sống khỏe, sống có ích cho đời "... góp phần gìn giữ vốn cổ... kính mong được các bậc cao thâm và các thi hữu gần xa hửng ứng. Hoahuyen |
| Thơ mời họa TRỌNG TRÁCH TRÊN VAI Trí thức hơn nhau ở cái đầu Khả năng hiểu biết rộng và sâu Nói hay buông chữ tròn xoe nghĩa Viết sắc rơi từ nhói buốt câu Giỏi hướng tương lai dân sớm thịnh Tài xoay hiện tại nước nhanh giầu Thuyền ra biển lớn cần tài đức Trọng trách trên vai bắc nhịp cầu Laonong(458) (Hoahuyen) |
| TRỌNG TRÁCH TRAO AI? |  |
Bài họa 1 NHỮNG CHUYẾN ĐÒ NGANG Mỗi chuyến đò ngang vẫn đứng đầu Quản gì sóng cả với nông sâu Dòng tâm luôn thắm tươi màu chữ Nguồn đức vẫn đầy thắp sáng câu Trọn nghiệp vun trồng không hám lợi Suốt đời dâng hiến chẳng ham giầu Miệt mài chở chữ qua sông lớn Mỗi chuyến đò sang tựa chiếc cầu. Lươngthephiet 19.11.2009 Bài họa 2 Khai đường sáng Mấy mươi năm đã nhuốm sương đầu Thầy vẫn tận lòng ước vọng sâu Giúp trẻ dày công mài chữ nghĩa Nắm tay gò viết đẹp từng câu Mai sau đất nước thêm hưng thịnh Ngày đến muôn nơi được sướng giầu Phía trước dù muôn vàn lối khó Khai đường tâm vững hướng qua cầu đông hòa Nguyễn Chí Hiệp 20.11.2009 Bài họa 5 | Bài họa 3 LÃNH ĐẠO Lãnh đạo là luôn biết dẫn đầu Hướng vào lĩnh vực mới cao sâu Đón đầu xu thế không cần đợi Đi trước nhu cầu lọ phải câu Tỉnh táo thì đâu đến nỗi hố Cao mưu chắc hẵn sẽ mau giầu Thị trường mới đúng nơi rèn luyện Tài cán cần ai bắc hộ cầu Hồ Văn Thiện 20.11.2009 Bài họa 4 20.11.2009 Bài họa 6 KHÔNG ĐỀ 2 Cái gì ai cũng đặt trên đầu ? Cao chóp rộng xòe khoét lõm sâu Mắt lớn che nghiêng thò mũi quặm Tai to úp xéo ló cằm câu Ngày thường vênh váo khoe môi quý Tháng hạn lấm le giấu trán giàu Mưa nắng tiết thời nào biết được Lỡ mai gió lớn tọt rơi cầu Bs Tản Học trò trường thuốc |
| Bài họa 7 Tài Trí | Bài họa 8 Đồ giả |
| Bài họa 9 Tự trào Đường Thi Lúc trắc khi bằng há giỡn chơi
| Bài họa 10 XƯỚNG HỌA THƠ ĐƯỜNG Xướng họa xem ra thấy nhẹ đầu So chi cao thấp luận khơi sâu Mong mang nhân ái gieo thi phú Nguyện lấy vô thường dệt chữ câu Ẩn sĩ khinh danh đời tạo phúc Cao nhân luyện đức nghiệp thêm giàu Tương giao thơ cổ thần an tọa Bạn hữu dung hòa trộm khấn cầu. NICO |
| BÌNH THƠ: BÀI HỌA CỦA HADINHCHUNG |
| Anh hadinhchung kính, đây là một vài ý kiến nhanh của hoahuyen đối với bài họa của anh: GHI TẠC CÔNG THÀY CÔ Thày ban Trí Đức, tích trong đầu Ngẫm lại cả đời ý thật sâu Trước học lễ nghi thông vạn lẽ Sau rèn chữ nghĩa thấm từng câu Nhân tài giúp nước yên bờ cõi Tiềm lực xây non Tổ Quốc giầu Ghi tạc công ơn thày dạy dỗ Khai nguồn trí tuệ sánh toàn cầu hadinhchung Trong tất cả các bài thi hữu gần xa đã họa thì “ GHI TẠC CÔNG ƠN THÀY CÔ” của Nhà thơ hadinhchung có lẽ theo ý kiến rất riêng ( có thể khác với cảm nhận của một số bạn ) là bài họa hay nhất vì những lý do sau : * Họa = vẽ lại một bức tranh khác cùng đề tài ( có thể đẹp hoặc xấu hơn là do tài năng của người “họa” và có thể đối nghịch lại cả “người xướng” ) * Bài họa đối luật, không phản đề vì : “ Bài họa đã diễn đạt lại được toàn bộ ý chính (nội dung) của bài xướng, không lạc đề. đối luật với bài xướng, vì bài xướng luật trắc - bài họa của Bác hadinhchung luật bằng, họa cùng một tư tưởng đánh giá cao vai trò của trí thức và Nhà giáo đối với xã hội…. Nghiêm túc xét về luật : đây là bài chắc luật, vững liêm, họa và đối khá chỉnh, khó bắt bẻ, 56 chữ chỉ có 2 chữ trùng lặp đó là chữ “Thày” nhưng là 2 chữ “đắt” đúng chỗ, nhấn mạnh và khẳng định vài trò của người Thày trong việc trồng người Trước hết ta xem 2 câu đề : Thày ban Trí Đức, tích trong đầu Ngẫm lại cả đời ý thật sâu Nhiệm vụ chính của người Thày là dạy học và rèn người. dạy học là cho “chữ” tức là cho iến thức để làm hành trang vào đời, mặt khác thày cô còn có nhiệm vụ cực kì quan trọng đó là rèn rũa hình thành nhân cách… đạo đức của học sinh để thực sự trở thành CON NGƯỜI đúng nghĩa có ích cho xã hội – 2 câu đề quá rõ ý, mạch lạc câu văn… Tiếp 2 câu thực : tả thực những việc mà nghề nhà giáo đã được xã hội quy định Trước học lễ nghi thông vạn lẽ Sau rèn chữ nghĩa thấm từng câu “Tiên học lễ hậu học văn” – muốn làm NGƯỜI trước phải thông lễ nghi, hiểu vạn lẽ, uốn nắn từ việc đi, đứng, nói năng, chào hỏi, thưa gửi, kính trên nhường dưới dần dần hình thành con người “đối nhân xử thế chu toàn” Sau học chữ, tích lũy kiến thức để thấm và ngấm từng câu… có ý muốn nói học đến nơi, đến chốn, hiểu cặn kẽ từng vấn đề một cách thấu đáo, khoa học, tránh hời hợt…. Tiếp 2 câu luận : Nhân tài giúp nước yên bờ cõi Tiềm lực xây non Tổ Quốc giầu Một lời bình hay : Khi là người đã có tâm tầm trí, đức thì hằn đó là hiền tài giúp nước cũng chính là tiềm lực xây dựng tổ quốc giàu mạnh – một người hoàn chỉnh lý tưởng có lẽ cần hội đủ các yếu tố: • Tâm trong sáng – Đức cao đẹp - Trí uyên bác – Hành mẫu mực và sống “ cần kiệm, liêm chính, chí công, vô tư “ ( hehehe, khó nhỉ ) Tiếp 2 câu kết : Ghi tạc công ơn thày dạy dỗ Khai nguồn trí tuệ sánh toàn cầu Có lẽ không cần bình nữa vì nó đã rõ như ban ngày Một bài họa thơ đường chỉnh, hay, có tầm tư tưởng lớn, câu văn chau chuốt, bay bổng... chúc bác hadinhchung nhiều cảm xúc cho nàng thơ Hoahuyen 22.11.2009 |
| |
Một số kiến thức cơ bản cần thiết về
CÁC THỂ THỨC HỌA THƠ ĐƯỜNG LUẬT
» Dịch giả:
» Thể lọai: Biên khảo
» Số lần xem: 276
1. CÁC THỂ THỨC HỌA THƠ ĐƯỜNG LUẬT
Có 2 thể thức họa thơ Đường luật là: Họa Hạn Vận và Họa Phóng Vận. 1. - Dùng đúng 5 vần hạn định (trong 8 câu) và phải hạ vần đúng theo thứ tự đã hạn định. Thí dụ: Cuộc thi thơ do học giả Phan Kế Bính tổ chức như sau: Trống treo ai dám đánh thùng b. Nào phải là ai dám giục xô
Xuân Khuê Một mong hai đợi bốn ba chờ Phan Mạnh Danh
Họa phóng vận còn chia ra 4 hình thức là: Họa Nguyên Vận, Họa Đảo Vận, Họa Hoán Vận và Hoạ Tá Vận.
TÔN PHU NHÂN QUI THỤC Cật ngựa thanh gươm vẹn chữ tòng
TÔN PHU NHÂN QUI THỤC Cài trâm sửa áo vẹn câu tòng Những bài thơ minh họa cho các thể thức Họa Thơ. - Hạn đề: - Hạn vận: Bài họa: Nào phải là ai dám giục xô
a. Bài xướng: TƯƠNG TƯ Tương giang hai đứa ở hai nơi Hoàng Thứ Lang
TƯƠNG TƯ Mỏi gót phiêu bồng khắp mọi nơi Hoàng Thứ Lang b. Họa đảo vận: Bài xướng: TƯƠNG TƯ Tương giang hai đứa ở hai nơi Hoàng Thứ Lang
TƯƠNG TƯ Lất phất bên thềm tuyết trắng rơi Hoàng Thứ Lang c. Họa Hoán Vận: Bài xướng: TƯƠNG TƯ Tương giang hai đứa ở hai nơi Hoàng Thứ Lang
TƯƠNG TƯ Gởi gió nhờ mây nhắn mấy lời Hoàng Thứ Lang d. Họa Tá Vận (mượn vần): Bài xướng: TRUNG THU Trăng thu toả sáng nhớ xa xăm Hoàng Thứ Lang
XIN XĂM Mẹ dẫn lên chùa để thỉnh xăm Bạch Mai Hoạ thơ Đường luật Họa vần là sáng tác một bài thơ thường gọi là bài họa dựa trên hệ thống vần của một bài thơ có trước thường gọi là bài xướng. Thơ Đường luật có nhiều thể như thất ngôn tứ tuyệt, thất ngôn bát cú, ngũ ngôn tứ tuyệt, ngũ ngôn bát cú. Sau khi có bài xướng, người làm thơ họa sáng tác một bài khác, dùng lại đúng năm chữ vần của bài thơ xướng, với điều kiện chỉ dùng chữ cuối, không được dùng chữ kế cuối. Nếu dùng lại chữ kế cuối là phạm nguyên tắc "khắc lục", là lỗi cấm kỵ trong họa vần thơ Đường luật. Bài họa phải diễn đạt lại ý chính (nội dung) của bài xướng, không được lạc đề. Thường là bài họa phải đối luật với bài xướng, nếu bài xướng luật bằng thì bài họa phải luật trắc và ngược lại. Kẹt lắm mới làm bài họa đồng luật với bài xướng. Bài xướng: Vườn rau Cẩm Tú Thầy cho xới lại mảnh vườn hoang Cẩm Tú
Vườn rau Cẩm Tú Cẩm Tú gieo trồng mảnh đất hoang Hoàng Thứ Lang Không được dùng lại chữ thứ 6 (chữ kế cuối) trong các câu cước vận (câu 1-2-4-6-8) của bài xướng và tất cả những bài đã hoạ trước. Xướng hoạ thơ Đường luật là có hàm ý đối hoạ ở trong đó. Khi bạn bè (thi hữu) chung vui xướng hoạ với nhau, có thể dùng thể thức Hoạ Tá Vận (tức là mượn vần) để hoạ những vần tử vận và tử ý. Cách nầy không đạt nhưng cốt là để cùng nhau vui vẻ mà thôi. Nhưng cũng không nên đi xa thi đề (nội dung của bài xướng). Thí dụ bài Cảm Vịnh Cây Mai xướng của Tôn Thọ Tường, hoạ của Đông Hồ. Thông vận, bàng đối và bàng hoạ... Người xưa đã nghiên cứu, cân nhắc rất kỹ càng chu đáo khi đặt ra luật thơ chính luật cho thơ Đường luật. Theo chính luật thì bài thơ sẽ có âm điệu du dương trầm bổng đọc hoặc ngâm nga rất êm tai truyền cảm. Thơ không phải chỉ để đọc mà còn để ngâm vịnh nữa, cho nên âm điệu rất quan trọng vì nó tạo ra nhạc tính cho bài thơ. Do đó người ta nói trong thơ có nhạc trong nhạc có thơ là bởi lẽ đó. Bài thơ mà không tuân theo thanh luật tức là luật về âm thanh hay nói khác đi nếu bài thơ mà không tuân theo luật thơ khi đọc lên thì nghe rất chỏi tai, ngâm vịnh thì bị chỏi miệng trẹo lưỡi mà trong thơ gọi là khổ độc.Tuy nhiên trong một vài trường hợp đặc biệt, có những chữ không thể sửa đổi để khép vào khuôn khổ của luật thơ (chính luật) được. Đó là những chữ thuộc về thành ngữ, điển tích, chuyên ngữ, thuật ngữ, danh từ riêng ... Vì vậy mà người ta đặt thêm luật bất luận để áp dụng cho những trường hợp đặc biệt này. Nhưng luật bất luận cũng có sự qui định chặt chẽ phải tuân theo một cách nghiêm ngặt không thua gì chính luật.Một vài thí dụ về thành ngữ, điển tích, chuyên ngữ, thuật ngữ, danh từ riêng không thể sửa theo chính luật được, như sau: - Thành ngữ: tang điền thương hải, học tài thi mạng, tháo củi sổ lồng ... - Điển tích: kết cỏ ngậm vành, nghiêng nước nghiêng thành, bình rơi trâm gãy ... - Chuyên ngữ, thuật ngữ: tam bộ cửu hậu, tứ chẩn bát cương, cữu hư hoãn bổ ... - Danh từ riêng: Mỵ Châu, Thúy Kiều, Kim Trọng, Đạm Tiên, Bá Nha, Tử Kỳ ...
- Thành ngữ: non thề biển hẹn, quốc phá gia vong, nhà tan cửa nát ... - Điển tích: cử án tề mi, thiên kiều bá mỵ, chim sa cá lặn, hoa tường liễu ngõ ... - Chuyên ngữ, thuật ngữ: tứ chứng nan y, đau chân há miệng, bảng hổ danh đề ... - Danh từ riêng: Ngưu Lang, Chức Nữ, Trương Chi, Trọng Thủy, Lưu Thần, Nguyễn Triệu ...
Sau đây là bảng luật bất luận cho thơ Đường luật chính thể: 1. b - B - t - T - T - B - B (vần)
t - T - b - B - T - T - B (vần)
- Những chữ viết hoa đứng ở vị trí 2-4-5-6-7 của mỗi câu bắt buộc phải giữ theo đúng chính luật. 1. Tôn Phu Nhân Qui Thục Cật ngựa thanh gươm vẹn chữ tòng Tôn Thọ Tường
Tôn Phu Nhân Qui Thục Cài trâm sửa áo vẹn câu tòng Phan Văn Trị Ghi chú: đây là 2 bài thơ xướng hoạ nổi tiếng trong văn học sử Việt Nam, chúng ta nhận thấy tác giả áp dụng luật bất luận đúng y như trong phần giải thích ở trên, và dùng cũng rất hạn chế. 2009-03-16 11:30:13 |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét